AVONTUUR EN NATUUR IN ARMENIE

We reizen 22 juni van Goris naar Kapan, ons meest zuidelijke bestemming. De rit erheen is mooi, maar we zijn bij aankomst niet enthousiast over de stad en de omgeving. De geplande beklimming van de berg Khustup laten we zitten. We passen ons schema aan en gaan na de lunch door naar Tatev, een klein dorp met een beroemd klooster en veel wandelmogelijkheden. De rit gaat voorspoedig totdat in een dorpje de asfaltweg opeens stopt. Hoe nu verder? Er is geen dorpeling aanwezig om de weg te vragen, dus stippelen we zelf met behulp van de kaart de route uit. We rijden vervolgens over wegen, of beter gezegd karrensporen, waar onze auto en wijzelf hard moeten werken. Diep het bos in over beroerde karrensporen moet Frida hard werken om de auto over alle hindernissen te sturen. Hoger en hoger gaat het en het weer slaat om, de lucht ziet er steeds dreigender uit. We twijfelen regelmatig over de gekozen route. Gelukkig zien we na ruim een uur ploeteren enkele bergbewoners en vragen de weg. In het Russisch krijgen we uitleg over de te volgen route, waarbij de heren mij teveel grijnzen. Maar Frida overtuigt me om de aangewezen weg nog hoger de bergen in toch te volgen. Even later ontladen de donkere luchten zich in een forse hagelbui. Gelukkig houd het vrij snel op maar de ‘weg’ wordt er niet beter op. We moeten keren omdat we na een splitsing toch het verkeerde karrenspoor hebben gekozen die in het niets eindigt. Terug op de route die vermoedelijk de goede kant opgaat komen we weer een bergbewoner tegen. Na het vriendelijk handen schudden wijst hij ons de weg richting Tatev. Hij waarschuwt ons wel om voorzichtig te rijden. Hij heeft geen woord teveel gezegd als we op een bepaald punt over veel gladde stenen naar beneden glibberen. Gelukkig komt snel een dorpje in zicht en een betere weg. Bewoners wijzen ons vervolgens de juiste richting en we komen opgelucht in Tatev aan, een dorpje van 600 inwoners. We bekennen elkaar dat we wat in de rats gezeten hebben, maar dat niet hebben gezegd om de ander niet ongerust te maken. We hebben blijkt achteraf een route gevolgd die niet op de kaart staat.

In Tatev gaan we naar het informatiecentrum waar Anna, de jonge beheerdster, ons verwijst naar de B&B van haar moeder. Moeders neemt ons mee naar een woning die om het mooi te omschrijven nogal sfeervol is. Een grote kamer met 6 bedden met matrassen die veel weg hebben van hangmatten. Een sfeervolle serre met een tafel en stoelen, een bank en 2 leunstoelen. En daarvoor een balkon met een gezellig krakend afgetimmerd deel waar de wc en douche zijn ingebouwd. Als we water willen hebben moeten we eerst de aardlekschakelaar aan en uit zetten. Kost weinig, maar dan woon je ook heel basic, net als de meeste bewoners in dit dorp. De stenen basis van het huis is goed, maar de afwerking houtje touwtje en het onderhoud minimaal. Zoals met alle huizen in de omgeving wordt veel materiaal hergebruikt. Oude deuren en planken, roestig ijzer, een stuk overgebleven zeil. Een goed idee natuurlijk, maar niet altijd even solide. Maar eigenlijk is het prima om enkele dagen te wonen zoals veel Armeniërs op het platteland doen. En de plek midden in het dorpsleven is leuk. De ontvangst is erg hartelijk en na het lekkere avondeten hebben we een openhartig gesprek Anna over het leven in Armenië. Ze is een zelfstandige jonge vrouw en ze bekent dat ze het moeilijk heeft met de veelal traditionele opvattingen in Armenië. Voor de vrouw lijkt huwen, kinderen krijgen en het huishouden runnen voorgeprogrammeerd. Waarmee de vrouw ook financieel afhankelijk wordt van de man. Als je anders wilt is dat lastig, zeker in een klein dorp als Tatev.

In het informatiecentrum vinden we eindelijk ook het wandelboekje Adventure Armenia met daarin 22 beschreven wandelingen. We hebben er intensief naar gezocht, maar tot vandaag nergens kunnen vinden. We horen dat er veel vraag naar is, maar dat het boekje nergens meer te krijgen is. Zij heeft 1 exemplaar en die geeft ze uiteraard niet aan ons. We maken met onze camera foto’s van de pagina’s en printen deze vervolgens uit. We zijn erg blij met deze alternatieve wandelgids. We plannen gelijk 2 wandelingen in voor morgen en overmorgen rond en over de berg Petroskhatch bij Tatev. De volgende ochtend gaan we op pad, na een heerlijk ontbijt in de kleine keuken van onze gastvrouw met veel zelfgemaakte jam, omelet, thee, koffie en koek. De eerste wandeling verloopt niet zoals gehoopt. Een mooie omgeving en lekker wandelen maar het tweede gedeelte van de beschreven wandeling kunnen we niet vinden. Een ijzeren bord wordt genoemd op een richting bepalend punt in de wandeling, maar dat bord is nergens te bekennen. Misschien hergebruikt door een dorpsbewoner voor diens huis? We proberen meerdere paden uit maar een kleine 3 uur wandelen keren we enigszins gefrustreerd terug naar Tatev langs een route met mooie uitzichten op het klooster en het dal. De volgende dag wandelen we naar de top van Petroskhatch, waar we als beloning een prachtig uitzicht over de omgeving hebben. De dalen zijn hier woest en diep en de dorpjes liggen geïsoleerd op de bergkammen. We blijven op hoogte en wandelen over enkele bergtoppen voordat we weer in het dal bij Tatev afdalen naar ons sfeervolle huis. Een prachtige wandeling en weer heel veel bloemen. Tegen de avond bezoeken we het Tatev klooster. Het is een sfeervol complex wat lange tijd een belangrijk opleidingscentrum en gymnasium in Armenië was. Het was ook een rijk klooster. Op een bepaald moment waren er ruim 600 dorpjes in bezit van het klooster wat veel belastinggeld opleverde. En dat is te zien aan de grote kerk en alle bijgebouwen.

We reizen de volgende dag naar het Sevan meer. Een lange en mooie rit door de bergen. Onderweg bezoeken we een karavanserai, een onderkomen uit de tijd van de zijderoute. Een heel ander type gebouw dan we in Iran hebben gezien. Ook maken we een leuke stop in Noratus aan het Sevan meer. Een plaatsje met een heel bijzonder kerkhof. Veel kunstig versierde eeuwenoude khatchkars (in steen uitgehouwen Armeense kruizen). Regelmatig ook stenen kisten met hele beeldverhalen erop over het leven of de dood van de overledene. Er zijn ook recentere grafmonumenten die kunstig zijn gemaakt. Veelal is een stuk grond voor een hele familie met een hekwerk afgezet, waarop regelmatig ook een bankje te vinden is. Net als in Georgië herdenkt men hier de overledenen met een picknick bij het graf. Eigenlijk best een mooie manier om iemand te herdenken door “samen” te picknicken en herinneringen op te halen. We bekijken in Noratus ook een mooi kapelletje wat met enkele khatchkars op een heuveltje staat. Met het meer op de achtergrond geeft dit een heel mooi beeld. Bij de plaats Sevan is de verkeerssituatie zo onduidelijk dat we pas na lang rondtoeren de juiste weg kunnen vinden naar enkele beschreven hotels. Ondanks dat het niets nieuws is raken we toch geïrriteerd door de ontbrekende richtingaanwijzers en doodlopende stadswegen.

De hotels en Sevan zelf vallen vervolgens zo tegen dat we besluiten door te rijden naar Dilijan in de bergen. Daar vinden we na enig zoeken een mooie kamer in een hotel in de oude binnenstad. Na een heerlijke maaltijd met een lekker wijntje zijn we de irritaties over de ontbrekende bewegwijzering snel vergeten. Die avond en ook de volgende dagen zijn er regelmatig regen- en onweersbuien. We doen het rustig aan en bezoeken het mooie Goshavank klooster in een nabij gelegen dorpje. Verder wat boodschappen doen in het nieuwe centrum van Dillijan waar veel oude Russische gebouwen staan die hard aan een opknapbeurt toe zijn. Daarna lekker lezen op ons balkonnetje. De volgende dag bezoeken we het Haghartzin Klooster. De priester van het klooster spreekt ons aan. Hij heeft in Duitsland gestudeerd en spreek goed Duits. Hij verteld dat het klooster een grote schenking heeft gekregen van een sjeik uit Dubai. Hierdoor kon het klooster worden gerestaureerd en een seminarie worden gebouwd voor 200 monniken. Het is bijna klaar en de kloosterlingen worden binnenkort verwacht. Nu worden er veel monniken nog in het buitenland opgeleid. Het kloosterleven bloeit weer 20 jaar nadat Armenië onafhankelijk is van Rusland en de socialistische ideologie vaarwel heeft gezegd. We maken na de bezichtiging een korte wandeling in een groen dal omhoog. Na enige tijd blijkt dat we niet de route lopen die op een groot bord is aangegeven. Het bord is geplaatst op een pad dat achteraf niet het wandelpad blijkt te zijn. We hadden ervoor moeten afslaan. Handig! Het begint te regenen en we maken er verder een relaxte dag van op onze hotelkamer. Het knalt af en toe flink vanwege het onweer. De weersverwachting voor noord Armenië is voor de komende dagen niet best en we kijken naar alternatieven. Onze wandelplannen in deze regio vallen nu enigszins in het water. In Georgië aan de andere kant van de bergen zijn de weersvoorspellingen juist goed. En er zijn ook prima wandelmogelijkheden. We beslissen om de grens over te steken.

De volgende dag reizen we eerst naar Yerevan om bij de autoverhuur onze papieren voor Georgië in orde te maken. Een mooie rit door de bergen. Her en der zien we imkers die in een tijdelijk onderkomen bij hun bijenkasten wonen. We kopen een grote pot honing bij een van hun, heerlijk. In de hoofdstad is het weer wennen aan het zeer agressieve autoverkeer. Met name van de grote luxe bakken en onze vrienden de taxichauffeurs. Een simpele Lada moet vooral plaatsmaken voor de rest. Ik laat mij door dit machogedrag meeslepen en toeter, snij en douw door als een echte Armeniër. Eigenlijk best wel even leuk, maar Frida is opgelucht als we de stad weer uit zijn en ik mij beter ga gedragen. We rijden naar Gyumri in het noorden, een stad met brede wegen en een oude binnenstad met deels mooie oude huizen. De wegen in de binnenstad zijn beroerd en veel huizen moeten nodig worden opgeknapt. Gyumri is in 1988 getroffen door een grote aardbeving en de stad is nog steeds in wederopbouw. Men probeert veel historische gebouwen in de oude glorie te herstellen en dat zal veel geld kosten. Wie dat betaalt? Wellicht rijke Russen gezien de soms zeer uitbundige gevels en inrichting van de panden. In een dergelijk kitscherig hotel roken we een sigaar en drinken we een brandy. Er wordt in de stad opvallend veel Russisch gesproken. We vinden Gyumri een sfeervolle en leuke stad, ondanks het vele achterstallige onderhoud aan gebouwen en wegen.

Bij binnenkomst in Gyumri maakt onze Lada overigens een opvallend piepend geluid. We vertrouwen het niet en laten de auto de volgende ochtend nakijken. De reparatie wordt direct uitgevoerd en we kunnen rond het middaguur door naar Georgië, waar we in 2008 met een groepsreis hebben rondgetrokken. We gaan nu naar het zuidwesten, waar we toen niet zijn geweest. Dat kon toen ook niet vanwege de opgelopen politieke spanningen daar. Men wilde meer autonomie en er waren ter verdediging tegen Georgisch ingrijpen Russische troepen gestationeerd. Momenteel is de situatie stabieler en zijn de Russen vertrokken. We kunnen zonder visum Georgië binnen, want dat profileert zich als een Europees land. Er gaan ook veel subsidiegelden uit Brussel naar toe. Zonder veel problemen gaan we de grens over. Eerst wat stempels halen bij de Armeense grenswachten en daarna een stempel halen bij de Georgische grenswachten. Daarna rijden we Georgië binnen op weg naar Vardzia, onze eerste stop. De weg is gelijk een stuk beter. We zijn blij dat “onze” subsidie hieraan is besteed.

Frida & Bert